Γνωρίζοντας την Πελλαία Γη: Aρχοντικό Γιαννιτσών - Ο Προϊστορικός οικισμός

Το Αρχοντικό βρίσκεται στο ΒΑ άκρο της σημερινής, εκτεταμένης, εύφορης πεδιάδας των Γιαννιτσών και πλαισιώνεται από χαμηλούς λοφίσκους, που κλιμακώνονται ομαλά μέχρι τους πρόποδες του Πάικου. Πρόσφατες γεωλογικές μελέτες, που έγιναν από ειδικούς επιστήμονες του Α.Π.Θ. στη γύρω περιοχή, έδειξαν ότι στην περίοδο της Προϊστορίας ο οικισμός του Αρχοντικού είχε ιδρυθεί σε λόφο, ο οποίος απείχε περίπου 5 χιλιόμετρα μόλις από  τη θάλασσα που βρισκόταν στα νότια του. Ο αρχαίος οικισμός του Αρχοντικού έχει τη μορφή τούμπας-τράπεζας και βρίσκεται 4,5 χλμ. βορειοδυτικά της Πέλλας. Υπήρξε σπουδαίο αστικό κέντρο κατά τη διάρκεια των προϊστορικών και των ιστορικών χρόνων, έως το 400 περίπου π.Χ., οπότε και επιλέχθηκε ως νέα πρωτεύουσα της Μακεδονίας η Πέλλα.

Ο  Προϊστορικός Οικισμός

Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε στην κορυφή της τούμπας και στην ανατολική πλαγιά αλλεπάλληλες φάσεις ενός οικισμού, που χρονολογούνται στο τέλος της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού και στη Μέση Εποχή του Χαλκού με βάση μιας σειράς ραδιοχρονολογήσεων (2.300-1.600 ή και αργότερα). Η περίοδος αυτή είναι ελάχιστα γνωστή στη Μακεδονία.

Στην κορυφή της τούμπας αναγνωρίστηκε η νεότερη φάση που ανήκουν σπίτια με λίθινα θεμέλια, τα περισσότερα κατεστραμμένα. Στην ανατολική πλαγιά αποκαλύφθηκε μια παλιότερη φάση κατοίκησης που είχε καταστραφεί από φωτιά. Εδώ σε μια έκταση 200 τ.μ. αποκαλύφθηκαν 5 σπίτια πασσαλόπηκτα, το ένα δίπλα στο άλλο και με κοινό προσανατολισμό. Ήταν κτισμένα με πασσάλους, στοιβαχτό πηλό, κλαδιά και καλάμια. Οι κατασκευές και τα ευρήματα που βρέθηκαν μέσα σε αυτά, δίνουν μια ζωντανή εικόνα για τα προϊστορικά νοικοκυριά του τέλους της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2.300-1.900 π.Χ.).

Πάνω στα δάπεδα των σπιτιών βρέθηκαν πήλινες κατασκευές, μικροί θολωτοί φούρνοι, ανοιχτές εστίες, πάγκοι εργασίας, αποθηκευτικές θήκες που εξυπηρετούσαν στο μαγείρεμα, την αποθήκευση, την προετοιμασία τροφής, το ζέσταμα και το φωτισμό. Ακόμη βρέθηκαν κατασκευές που θα πρέπει να χρησίμευαν στο μαγείρεμα με τον ατμό, έναν τύπο που για πρώτη φορά ανακαλύπτεται στη Μακεδονία. Η πυροτεχνολογία των κατασκευών αυτών αποτελεί το αντικείμενο ειδικής έρευνας.

Μέσα στα σπίτια βρέθηκε ένας μεγάλος αριθμός από πήλινα αγγεία, σπασμένα αλλά και πολλά ακέραια, πράγμα ασυνήθιστο σε προϊστορικές ανασκαφές. Αυτά είναι φτιαγμένα με το χέρι και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία σχημάτων, που υποδηλώνουν διαφορετικές χρήσεις. Αγγεία εξαιρετικής ποιότητας με επιφάνεια σκουρόχρωμη, καλά γυαλισμένη και ψηλές λαβές για υγρά, άλλα αγγεία με χονδρά τοιχώματα για τη φύλαξη υγρών ή στερεών προϊόντων ή ακόμα αγγεία για το μαγείρεμα. Οι κάτοικοι του Αρχοντικού κατασκεύαζαν εργαλεία από πέτρα, κόκαλο, πηλό και τα χρησιμοποιούσαν για πελέκια, δρεπάνια, ξέστρα, μαχαίρια κ.λπ.

Η υφαντική πρέπει να ήταν από τις κύριες ασχολίες τους. Όπως δείχνουν τα σφονδύλια και τα βαρίδια που βρέθηκαν μέσα στα σπίτια. Οι κάτοικοι του Αρχοντικού ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Οι ποσότητες από τους απανθρακωμένους σπόρους και οστά ζώων, που βρέθηκαν στα σπίτια και εξετάστηκαν από ειδικούς επιστήμονες έδειξαν ότι οι κάτοικοι του Αρχοντικού καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι, όσπρια, μάζευαν βελανίδια, έτρεφαν αιγοπρόβατα και γουρούνια και κυνηγούσαν ελάφια. Παράλληλα όμως εκμεταλλεύονταν τη θάλασσα, όπως δείχνουν οι μεγάλες ποσότητες από όστρεα.

Όλα αυτά ξεδιπλώνουν μια ουσιαστική πτυχή της ζωής των ανθρώπων που έζησαν εδώ και 4000 χρόνια πριν την εποχή μας. Φωτίζουν ένα κομμάτι της προσωπικής τους ζωής, τον καθημερινό μόχθο μέσα στο σπίτι και τις καθημερινές φροντίδες της διαβίωσης τους.

www.giannitsa.gr

www.pella-museum.gr